توضیح BIOS :
یک نرم‌افزار سیستمی است که در یک تراشه حافظه فلش واقع بر روی مادربرد کامپیوتر ذخیره شده است. BIOS مسئول کنترل و مدیریت اجزای اصلی سخت‌افزار کامپیوتر مانند پردازنده، حافظه، دیسک سخت، کارت گرافیک و دیگر دستگاه‌های جانبی در هنگام راه‌اندازی سیستم است. برخی از وظایف و ویژگی‌های اصلی BIOS عبارتند از:
- آغاز روند بوت: BIOS اولین برنامه‌ای است که پس از روشن شدن کامپیوتر اجرا می‌شود. آن انجام یک سری آزمایش‌های پایه‌ای روی سخت‌افزار (POST) و سپس روند بوت را آغاز می‌کند.
- مدیریت دستگاه‌ها: BIOS مسئول شناسایی، تنظیم و نصب درایورهای لازم برای اجزای اصلی سخت‌افزاری مانند دیسک سخت، کارت گرافیک، صفحه‌کلید و موس است.
- تنظیمات سیستم: BIOS دارای یک رابط تنظیمات (BIOS Setup) است که به کاربر امکان می‌دهد تنظیمات مختلف سخت‌افزاری مانند ترتیب بوت، مدیریت حافظه، تنظیمات پردازنده و غیره را تغییر دهد.
- امنیت سیستم: BIOS امکاناتی مانند رمزعبور برای سیستم، رمزعبور برای بوت و قفل کردن دستگاه‌های ورودی/خروجی را فراهم می‌کند.
- حافظه نگهداری ساعت واقعی (CMOS): BIOS دارای یک باتری پشتیبان است که حافظه کوچکی موسوم به CMOS را تغذیه می‌کند. این حافظه تنظیمات سیستم، تاریخ و زمان را نگهداری می‌کند.
- ارتباط با سخت‌افزار: BIOS برای برقراری ارتباط با دستگاه‌های سخت‌افزاری از طریق درایورهای دستگاه که در آن ذخیره شده‌اند، استفاده می‌کند.
- پشتیبانی از حالت امن (Safe Mode): برخی از BIOSها امکان بوت در حالت امن را فراهم می‌کنند که برای عیب‌یابی و رفع مشکلات سیستم‌عامل مفید است.
BIOS یک جزء حیاتی در سیستم‌های رایانه‌ای است و نقش مهمی در راه‌اندازی و مدیریت سخت‌افزار ایفا می‌کند. امروزه، در بسیاری از سیستم‌های جدید، BIOS جای خود را به UEFI (Unified Extensible Firmware Interface) داده است که یک معماری بوت مدرن‌تر و قدرتمندتر است.
توضیح UEFI :
یک استاندارد نرم‌افزاری جدید برای راه‌اندازی سیستم‌های رایانه‌ای است که جایگزین قدیمی‌تر BIOS شده است. UEFI ویژگی‌ها و قابلیت‌های متعددی را ارائه می‌دهد که آن را از BIOS متمایز می‌کند. برخی از ویژگی‌های اصلی UEFI عبارتند از:
- رابط گرافیکی کاربر (GUI): در حالی که BIOS یک رابط متنی داشت، UEFI دارای یک رابط گرافیکی کاربری مدرن و آسان‌تر برای استفاده است که امکانات بیشتری را ارائه می‌دهد.
- پشتیبانی از سیستم‌های بوت بزرگ: UEFI می‌تواند از سیستم‌های بوت با حجم بیشتر از ۲.۲ ترابایت پشتیبانی کند، در حالی که BIOS با محدودیت حجم ۲.۲ ترابایت مواجه بود.
- امنیت بهبودیافته: UEFI دارای قابلیت‌های امنیتی بیشتری مانند امضای دیجیتال درایورها، رمزگذاری داده‌ها و غیره است که امنیت سیستم را افزایش می‌دهد.
- قابلیت اتصال شبکه: UEFI می‌تواند قبل از بارگیری سیستم‌عامل به شبکه متصل شود و از این طریق امکانات جدیدی مانند بوت از طریق شبکه (PXE) را فراهم کند.
- قابلیت ارتقا: UEFI به راحتی قابل ارتقا و به‌روزرسانی است، در حالی که به‌روزرسانی BIOS یک فرایند دشوار و پرخطر بود.
- پشتیبانی از حافظه بیشتر: UEFI می‌تواند از بیش از ۴ گیگابایت حافظه RAM پشتیبانی کند، در حالی که BIOS با این محدودیت روبرو بود.
- سازگاری بیشتر با فناوری‌های جدید: UEFI برای پشتیبانی از فناوری‌های جدید مانند USB 3.0، RAID، GPT (GUID Partition Table) و غیره طراحی شده است.
- مدیریت دستگاه‌ها: UEFI دارای قابلیت‌های مدیریت دستگاه‌ها و پیکربندی آن‌ها قبل از بارگیری سیستم‌عامل است.
UEFI در حال حاضر توسط اکثر سازندگان سخت‌افزار رایانه‌ای مانند اینتل، ای‌ام‌دی، مایکروسافت و دیگران پشتیبانی می‌شود و به‌تدریج جایگزین BIOS در سیستم‌های جدید شده است. با این حال، برخی سیستم‌های قدیمی‌تر هنوز از BIOS استفاده می‌کنند.
BIOS و UEFI کدام یک بهتر است :
در مقایسه UEFI گزینه بهتر و مدرن‌تر محسوب می‌شود. دلایل اصلی برتری UEFI عبارتند از:
- قابلیت‌های گرافیکی: UEFI دارای یک رابط گرافیکی کاربری مدرن است که استفاده از آن راحت‌تر و جذاب‌تر از رابط متنی BIOS است.
- پشتیبانی از سیستم‌های بزرگ: UEFI می‌تواند از سیستم‌های بوت با حجم بیشتر از ۲.۲ ترابایت پشتیبانی کند.، در حالی که BIOS با این محدودیت مواجه است.
- امنیت بهبودیافته: UEFI دارای امکانات امنیتی بیشتری مانند. امضای دیجیتال درایورها و رمزگذاری داده‌ها است که باعث افزایش امنیت سیستم می‌شود.
- پشتیبانی از فناوری‌های جدید: UEFI برای پشتیبانی از فناوری‌های جدید مانند USB 3.0، RAID، GPT و غیره طراحی شده است، در حالی که BIOS با محدودیت‌های بیشتری روبرو است.
- قابلیت اتصال به شبکه: UEFI می‌تواند قبل از بارگیری سیستم‌عامل به شبکه متصل شود. و امکانات بیشتری مانند بوت از طریق شبکه (PXE) را فراهم کند.
- قابلیت ارتقا: UEFI به راحتی قابل ارتقا و به‌روزرسانی است، در حالی که به‌روزرسانی BIOS یک فرایند دشوار و پرخطر بود.
با این حال، برخی سیستم‌های قدیمی‌تر هنوز از BIOS استفاده می‌کنند و ممکن است برای آن‌ها ارتقا به UEFI گزینه مناسبی نباشد. همچنین، در برخی موارد خاص مانند محیط‌های سرور یا سیستم‌های صنعتی، BIOS هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در مجموع، UEFI با قابلیت‌های گسترده‌تر و مدرن‌تر خود، گزینه برتری نسبت به BIOS در سیستم‌های جدید محسوب می‌شود، اما BIOS هنوز در برخی کاربردهای خاص کاربرد دارد.
در نتیجه :
در حال حاضر، UEFI پرطرفدارتر از BIOS است و به تدریج جایگزین آن در سیستم‌های جدید می‌شود. دلایل اصلی پرطرفدار بودن عبارتند از:
- پشتیبانی تولیدکنندگان: شرکت‌های بزرگ سخت‌افزاری مانند اینتل، ای‌ام‌دی، مایکروسافت و دیگران از UEFI پشتیبانی می‌کنند. و آن را در سیستم‌های جدید خود پیاده‌سازی می‌کنند.
- قابلیت‌های گسترده‌تر: همانطور که قبلا توضیح داده شد، UEFI قابلیت‌های بیشتر و مدرن‌تری نسبت به BIOS ارائه می‌دهد، از جمله پشتیبانی از سیستم‌های بزرگ، امنیت بهتر، رابط گرافیکی و غیره.
- پشتیبانی از ویندوز: مایکروسافت از UEFI در ویندوز ۸ و نسخه‌های بعدی ویندوز پشتیبانی کامل می‌کند و آن را برای نصب ترجیح می‌دهد.
- پشتیبانی از سیستم‌عامل‌های جدید: سیستم‌عامل‌های جدید مانند نسخه‌های جدید لینوکس و macOS نیز از UEFI پشتیبانی می‌کنند.
- استانداردسازی: یک استاندارد صنعتی است. که توسط گروه متخصصان سخت‌افزار (UEFI Forum) تعریف شده است، در حالی که BIOS توسط هر تولیدکننده به صورت جداگانه پیاده‌سازی می‌شد.
با این حال، BIOS هنوز در برخی سیستم‌های قدیمی‌تر و محیط‌های خاص مانند سرورها و سیستم‌های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیر. زیرا این سیستم‌ها معمولا برای مدت طولانی در سرویس باقی می‌مانند و ارتقا به UEFI ممکن است. دشوار یا غیرضروری باشد.
در مجموع، با توجه به پشتیبانی گسترده صنعت و قابلیت‌های برتر آن، می‌توان گفت. که UEFI در حال حاضر پرطرفدارتر از BIOS است و این روند در آینده نیز ادامه خواهد داشت.
