اطلاعات و داده‌های ذخیره‌شده در سرورهای لینوکسی قلب تپنده بسیاری از کسب‌وکارها و پروژه‌ها هستند. از خرابی سخت‌افزار و حملات سایبری گرفته تا اشتباهات انسانی، خطرات متعددی وجود دارند که می‌توانند باعث از دست رفتن این اطلاعات ارزشمند شوند. پشتیبان‌گیری از سرورهای لینوکسی اگر به طور منظم و اصولی باشد، نه تنها آرامش خاطر را فراهم می‌کند، بلکه امکان بازگشت به حالت عادی در مواقع بحرانی را به‌سرعت ممکن می‌سازد. در این مقاله، با روش‌ها و ابزارهای پشتیبان‌گیری در سرورهای لینوکسی مانند اوبونتو، CentOS، و دیگر توزیع‌ها آشنا می‌شوید و بهترین راهکارها برای تضمین امنیت اطلاعاتتان را می‌آموزید.

چرا پشتیبان‌گیری از سرورهای لینوکسی ضروری است؟

• محافظت در برابر از دست رفتن داده‌ها به علت خرابی سخت‌افزار.
• امکان بازیابی پس از حملات سایبری یا باج‌افزارها.
• حفظ تاریخچه تغییرات برای رفع خطاهای احتمالی.
• تسهیل مهاجرت به سرورها یا سخت‌افزارهای جدید.

اصول اولیه پشتیبان‌گیری از سرورهای لینوکسی

۱. انتخاب داده‌های مهم

موارد زیر معمولاً باید در فرآیند پشتیبان‌گیری گنجانده شوند:

• • فایل‌های کاربری و دیتابیس‌ها: داده‌های حیاتی مانند فایل‌های آپلود شده توسط کاربران یا دیتابیس‌ها.
  • پیکربندی‌ها: فایل‌های تنظیمات در مسیرهایی مانند /etc.
  • سیستم‌عامل و کرنل: برای بازیابی کامل سرور.
  • لاگ‌ها و اسکریپت‌ها: فایل‌های خاص در /var/log و اسکریپت‌های مهم.

۲. استراتژی‌های پشتیبان‌گیری

• • پشتیبان‌گیری کامل (Full Backup): کپی‌گیری از کل سیستم.
  • پشتیبان‌گیری افزایشی (Incremental Backup): ذخیره تغییرات از آخرین پشتیبان‌گیری.
  • پشتیبان‌گیری دیفرانسیلی (Differential Backup): ذخیره تمام تغییرات از آخرین پشتیبان کامل.

۳. فاصله زمانی مناسب

• • برای سرورهای پرترافیک، پشتیبان‌گیری روزانه توصیه می‌شود.
  • برای سرورهای کم‌ترافیک، هفتگی یا ماهانه ممکن است کافی باشد.

۴. محل ذخیره پشتیبان‌ها

• • محلی (Local): ذخیره در همان سرور یا دستگاه‌های متصل.
  • راه‌دور (Remote): ارسال پشتیبان‌ها به سرور دیگر یا فضای ابری.
  • آفلاین: ذخیره در دیسک‌های سخت خارجی.

ابزارهای پشتیبان‌گیری از سرورهای لینوکسی

۱. ابزارهای خط فرمان

دستور rsync: ابزاری سریع و انعطاف‌پذیر برای همگام‌سازی فایل‌ها.

دستور پایه:

rsync -avz /source/directory /backup/directory

ارسال به سرور راه‌دور:

rsync -avz /source/directory user@remote:/backup/directory

دستور tar: برای ایجاد آرشیوهای فشرده و پشتیبان‌گیری از فایل‌ها.

tar -cvpzf backup.tar.gz /directory/to/backup

استخراج آرشیو:

tar -xvpzf backup.tar.gz -C /restore/directory

دستور dd: ابزاری برای کپی‌برداری از کل دیسک یا پارتیشن.

گرفتن ایمیج کامل دیسک:

dd if=/dev/sdX of=/backup/disk.img

بازیابی ایمیج:

dd if=/backup/disk.img of=/dev/sdX

دستور mysqldump: برای پشتیبان‌گیری از دیتابیس‌ها.

mysqldump -u root -p database_name > backup.sql

۲. ابزارهای گرافیکی

ابزار Timeshift: برای پشتیبان‌گیری از تنظیمات سیستم و بازیابی در اوبونتو.

دستور نصب ابزار : 

sudo apt install timeshift

اجرا:

sudo timeshift --create --comments "Initial Backup"

ابزار Duplicity: ابزاری گرافیکی و خط فرمان برای پشتیبان‌گیری رمزگذاری‌شده.

نصب:

sudo apt install duplicity

پشتیبان‌گیری:

duplicity /source/directory file:///backup/location

ابزار Bacula: سیستم پیشرفته برای مدیریت پشتیبان‌گیری.

نصب:

sudo apt install bacula

اتوماسیون پشتیبان‌گیری از سرورهای لینوکسی

۱. استفاده از Cron Jobs

برای اجرای خودکار پشتیبان‌گیری در بازه‌های زمانی مشخص.

مثال:

crontab -e

اضافه کردن:

۰ ۲ * * * rsync -avz /source/directory /backup/directory

۲. اسکریپت‌های Bash

ایجاد اسکریپت برای انجام چندین عملیات.

مثال:

#!/bin/bash

tar -cvpzf /backup/backup-$(date +%F).tar.gz /important/data

rsync -avz /backup user@remote:/remote/backup

پشتیبان‌گیری در فضای ابری

ابزارهای یکپارچه با فضای ابری

rclone: انتقال فایل‌ها به Google Drive، Dropbox، یا AWS S3.

rclone sync /source/directory remote:/backup

AWS CLI: ذخیره‌سازی پشتیبان‌ها در S3.

aws s3 cp /backup s3://bucket-name/backup

بازیابی (Restore)

rsync: برای بازگرداندن فایل‌ها از پشتیبان:

rsync -avz /backup/directory /restore/directory

tar: برای استخراج آرشیو:

tar -xvpzf backup.tar.gz -C /restore/directory

mysqldump: بازگرداندن دیتابیس:

mysql -u root -p database_name < backup.sql

دستورات پشتیبان‌گیری در توزیع‌های مختلف لینوکس:

• دستورات پشتیبان‌گیری در توزیع‌های مختلف لینوکس معمولاً مشابه هستند زیرا اغلب ابزارهای مورد استفاده برای پشتیبان‌گیری مانند tar، rsync، و dd ابزارهای استانداردی هستند که در اکثر توزیع‌ها وجود دارند. با این حال، برخی تفاوت‌ها ممکن است در زمینه‌های زیر وجود داشته باشد.

• تفاوت‌ها بیشتر در ابزارهای مدیریت بسته، سیستم فایل پیش‌فرض، و ابزارهای اختصاصی توزیع‌هاست.

۱. مسیرها و ساختار فایل سیستم

• • مسیرهای خاص یا ساختار دایرکتوری ممکن است در توزیع‌های مختلف متفاوت باشد.
    مثال:

• • در Ubuntu یا Debian، تنظیمات معمولاً در /etc/ قرار دارند.

• • در CentOS یا RHEL، ممکن است برخی مسیرها متفاوت باشند، مثلاً /var/lib/ برای ذخیره اطلاعات سرویس‌ها.

۲. مدیریت بسته‌ها و ابزارهای اختصاصی

برخی توزیع‌ها ابزارهای خاصی برای پشتیبان‌گیری ارائه می‌دهند:

Ubuntu/Debian:
از ابزارهایی مانند deja-dup (برای پشتیبان‌گیری از فایل‌ها) یا apt-clone (برای بسته‌ها) استفاده می‌شود.

sudo apt-clone clone /path/to/backup

CentOS/RHEL:
از ابزارهایی مثل yum یا dnf برای پشتیبان‌گیری از بسته‌ها استفاده می‌شود:

yum list installed > installed-packages.list

Arch Linux:
استفاده از pacman برای گرفتن لیست بسته‌ها:

pacman -Qe > installed-packages.list

۳. سیستم مدیریت فایل

• • برخی توزیع‌ها ممکن است از فایل‌سیستم‌های متفاوتی به صورت پیش‌فرض استفاده کنند، مانند ext4، xfs یا btrfs.

• • برای پشتیبان‌گیری از سیستم‌های فایل خاص:

در CentOS: xfsdump برای فایل‌سیستم XFS.
xfsdump -f /path/to/backup.xfsdump /dev/sdX

• • در Ubuntu: استفاده از ابزارهای عمومی مانند tar یا rsync.

۴. ابزارهای اختصاصی توزیع‌ها

برخی توزیع‌ها ابزارهای خاصی برای مدیریت سیستم یا پشتیبان‌گیری دارند:

OpenSUSE:
ابزار snapper برای ایجاد اسنپ‌شات از فایل‌سیستم Btrfs.
snapper create-config /home

Debian/Ubuntu:
ابزار timeshift برای ایجاد اسنپ‌شات.
timeshift –create –comments “Backup”

۵. مدیریت دسترسی و SELinux

در توزیع‌هایی مانند CentOS یا RHEL که SELinux به طور پیش‌فرض فعال است، ممکن است نیاز باشد مجوزها یا زمینه‌های امنیتی را در زمان پشتیبان‌گیری در نظر بگیرید:

rsync -avz --context=system_u:object_r:default_t /source /destination

نکات پایانی و بهترین روش‌ها

• بررسی منظم پشتیبان‌ها: اطمینان حاصل کنید که فایل‌های پشتیبان سالم هستند و قابل بازیابی‌اند.
• رمزگذاری پشتیبان‌ها: در صورتی که داده‌ها حساس هستند، از ابزارهایی مانند GPG برای رمزگذاری استفاده کنید.
• تست فرآیند بازیابی: بازیابی را در محیط آزمایشی امتحان کنید.
• چند نسخه پشتیبان: از داده‌ها در مکان‌های مختلف (محلی، ابری، آفلاین) نسخه‌های متعددی ذخیره کنید.

نتیجه‌گیری

پشتیبان‌گیری اصولی از سرورهای لینوکسی یکی از مهم‌ترین گام‌ها برای تضمین تداوم سرویس‌ها و امنیت اطلاعات است. ابزارها و تکنیک‌های مطرح‌شده در این مقاله به شما کمک می‌کنند تا با اطمینان بیشتری از داده‌های حساس خود محافظت کنید. با اجرای فرآیندهای منظم پشتیبان‌گیری، تست دوره‌ای بازیابی اطلاعات، و استفاده از چندین روش ذخیره‌سازی (محلی، راه‌دور و آفلاین)، می‌توانید هرگونه تهدید یا خرابی را به‌سرعت مدیریت کنید. در نهایت، این اقدامات نه تنها ریسک‌ها را کاهش می‌دهند بلکه شما را به یک مدیر سیستم حرفه‌ای تبدیل می‌کنند.

امیرحسین هزاره

پیشنهاد میکنیم این مقالات را هم بخوانید

راهنمای قدم به قدم پشتیبان‌گیری و بروزرسانی میکروتیک با وین باکس و ترمینال

راهنمای کاربردی پشتیبان‌گیری از Nginx و Apache: از ابتدا تا انتها

پشتیبان گیری مبتنی بر وب چگونه کار می کند

سرویس پشتیبان گیری لینود